Thế giới đang bước vào giai đoạn già hóa dân số nhanh chóng, kéo theo nhiều thách thức về sức khỏe cộng đồng. Theo WHO, đến năm 2030, cứ 6 người thì có 1 người trên 60 tuổi. Con số này có thể tăng gấp đôi vào năm 2050, đạt khoảng 2,1 tỷ người cao tuổi trên toàn cầu.
Tuổi già không chỉ đi kèm bệnh mạn tính, suy giảm trí nhớ hay giảm vận động, mà còn làm tăng nguy cơ rối loạn tâm thần. WHO ước tính, 14% người trên 60 tuổi đang sống chung với ít nhất một rối loạn tâm thần, phổ biến nhất là trầm cảm và lo âu. Đáng lo ngại, hơn 1/4 số ca tử vong do tự tử xảy ra ở người cao tuổi.
Ngoài bệnh tật, nhiều yếu tố tinh thần cũng ảnh hưởng mạnh đến người cao tuổi; Người cao tuổi thường phải đối diện với nhiều thay đổi: sức khỏe thể chất suy giảm, con cháu trưởng thành và bận rộn, bạn bè cùng lứa dần ít đi… Những điều này có thể khiến họ dễ cảm thấy cô đơn, buồn chán, lo âu hoặc mất hứng thú trong cuộc sống.
1. Những biểu hiện tâm lý thường gặp ở người cao tuổi
Cô đơn mong được quan tâm: Con cháu bận rộn khiến người cao tuổi cảm thấy bị lãng quên, khao khát được chăm sóc và tiến nhận.
Dễ tủi thân: Khi phụ thuộc nhiều vào con cháu hoặc giảm khả năng sinh hoạt, họ có thể cảm thấy chán nản, mặc cảm, bị “bỏ rơi”.
Hay nói nhiều / dễ trầm cảm: Mong chia sẻ kinh nghiệm, nỗi niềm, đôi khi do bất mãn với cuộc sống hay những ước mơ chưa thực hiện được, dẫn đến trầm cảm nhẹ.
Tính nóng nảy, dễ tự ái: Do thay đổi vị thế trong gia đình, mất vai trò chủ động, sức khỏe suy giảm, nên dễ tức giận, cảm thấy bị thiếu tôn trọng.
Đa nghi: Suy nghĩ quá mức, nhạy cảm với những chuyển biến xung quanh, sợ bị tổn thương.
Lo sợ cái chết: Dù là điều tự nhiên, người cao tuổi vẫn có lúc sợ phải đối mặt với sự mất mát, cái chết; đôi khi họ bàn chuyện hậu sự hoặc né tránh chủ đề này.
Nguy cơ tai nạn, sức khỏe kém hơn: Suy yếu khung xương, phản xạ chậm dễ dẫn đến ngã; hệ miễn dịch giảm khiến dễ mắc bệnh, nhất là bệnh mãn tính hoặc lây nhiễm.
Những dấu hiệu này kéo dài có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần và thể chất, cần được phát hiện sớm, điều trị kịp thời, lồng ghép trong chăm sóc Y tế – Xã hội. Vì vậy cần quan tâm đến sức khoẻ tâm thần ở người cao tuổi.
2. Bí quyết chăm sóc sức khỏe tâm thần cho người cao tuổi
Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống cân đối, nhiều rau xanh, hạn chế rượu bia và thuốc lá; Vận động nhẹ nhàng: đi bộ, tập dưỡng sinh, yoga hoặc thái cực quyền.
Giữ kết nối xã hội: Tham gia câu lạc bộ người cao tuổi, sinh hoạt cộng đồng; Gặp gỡ bạn bè, trò chuyện cùng con cháu, chia sẻ cảm xúc.
Chăm sóc tinh thần: Duy trì sở thích: đọc sách, trồng cây, nghe nhạc, làm việc thủ công; Thực hành thư giãn: thiền, hít thở sâu, viết nhật ký.
Khám sức khỏe định kỳ: Kiểm tra sức khỏe thể chất và tâm thần thường xuyên; Khi có dấu hiệu trầm cảm, lo âu, sa sút trí tuệ… cần thăm khám bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và hỗ trợ.
Với tốc độ già hóa nhanh, chăm sóc sức khỏe tâm thần cho người cao tuổi không chỉ là chuyện y tế, mà còn là trách nhiệm chung của xã hội. Gia đình là chỗ dựa tinh thần quan trọng nhất. Việc dành thời gian lắng nghe, chia sẻ và khuyến khích người cao tuổi tham gia hoạt động có ý nghĩa sẽ giúp họ cảm thấy được yêu thương, trân trọng và gắn bó. Sức khỏe tâm thần cũng quan trọng như sức khỏe thể chất. Hãy cùng chung tay chăm sóc tinh thần cho người cao tuổi để họ có một tuổi già hạnh phúc, an nhiên và đầy ý nghĩa. Đó cũng là cách để xây dựng một cộng đồng nhân văn, khỏe mạnh và bền vững.
